Data opracowania raportu: 12 lipca 2017 r.
Opis obszaru problemowego
Bielska Szkoła Przemysłowa kształci młodzież w pięciu zawodach dla potrzeb przemysłu i przede wszystkim usług:
technik grafiki i poligrafii cyfrowej (zawód od 2017 r.)
technik cyfrowych procesów graficznych (zawód do 2017 r.)
technik przemysłu mody (nazwa zawodu od 2016 r.)
technik technologii odzieży (nazwa zawodu do 2016 r.)
technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej
technik ochrony środowiska
technik analityk
Ilość uczniów w szkole w podziale na kierunki kształcenia: ogółem 462 uczniów, w tym:
179 uczniów klas technik cyfrowych procesów graficznych (88 dz., 91 chł.)
23 uczniów klasy technik przemysłu mody (17 dz., 6 chł.)
73 uczniów klas technik technologii odzieży (72 dz., 1 chł.)
63 uczniów klas technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej (10 dz., 53 chł.)
43 uczniów klas technik ochrony środowiska (31 dz., 12 chł.)
81 uczniów klas technik analityk (58 dz., 23 chł.)
Ilość uczniów w podziale na oddziały:
117 uczniów klas I
117 uczniów klas II
109 uczniów klas III
119 uczniów klas IV
Struktura płci w szkole: 276 dziewcząt i 186 chłopców.
Struktura zamieszkania: 215 uczniów mieszka w Bielsku-Białej, 247 – w innych miejscowościach powiatów: bielskiego, cieszyńskiego, żywieckiego, pszczyńskiego, oświęcimskiego, wadowickiego. Znaczna liczba uczniów pochodzi ze środowisk wiejskich lub rodzin wielkomiejskich o średnim i niskim standardzie materialnym, dla których zdobycie zawodu i ukończenie szkoły średniej technicznej stwarza większą i szybszą szansę na usamodzielnienie się młodego człowieka.
Funkcjonowanie i rozwój szkoły są zgodne z Programem Rozwoju Szkolnictwa Zawodowego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 i opierają się na kilku priorytetach, z których najważniejsze dla szkoły zawodowej są: praktyczne umiejętności przydatne absolwentom na współczesnym rynku pracy poparte doświadczeniem i solidną praktyką zawodową, otwarcie na nowe technologie, współpraca z otoczeniem społecznym i gospodarczym na rzecz wzajemnego rozwoju.
Bielska Szkoła Przemysłowa jest szkołą zawodową, dla której ważne jest zarówno dobre przygotowanie ogólnokształcące uczniów, jak i zdobycie przez nich solidnych umiejętności praktycznych. Zajęcia z przedmiotów zawodowych muszą być więc prowadzone w odpowiednio wyposażonych pracowniach – są to:
pracownia techniki laboratoryjnej i prac preparatywnych
pracownia instrumentalnej i pomiarów technicznych
pracownia chemiczna
pracownia mikrobiologiczna
pracownia badań i pracownia ochrony środowiska
pracownia projektowania i modelowania odzieży
pracownia technologiczna
pracownia komputerowych technik multimedialnych
pracownia poligraficznych procesów przygotowawczych
pracownia drukowania cyfrowego
pracownia systemów energetyki odnawialnej
pracownia dokumentacji
Z rozmów z nauczycielami przedmiotów zawodowych i kierownikiem administracyjnym szkoły wynika, że wyposażenie pracowni zawodowych jest jednak niewystarczające, a stan techniczny wyposażenia – nieodpowiedni; sprzęt jest przestarzały i bardzo zużyty.
Pracownie odzieżowe wyposażone są w: prasowalnicę parowo-elektryczną, owerlok, stębnówkę prostą (często ulegające awariom), manekiny, rzutnik multimedialny, ekran, komputery.
Pracownie komputerowe posiadają komputery ze specjalistycznym oprogramowaniem, drukarkę A3 i A4, ploter wielkoformatowy i projektory multimedialne; już bardzo zużyte.
W pracowni energetyki odnawialnej znajdują się obecnie: komputery ze specjalistycznym oprogramowaniem, moduł fotowoltaiczny, kolektor słoneczny, grupa pompowa, podgrzewacze solarne; częściowo uszkodzone.
Wyposażeniem pracowni chemicznych i bioanalitycznych jest przede wszystkim szkło i sprzęt laboratoryjny, urządzenia pomiarowe (w większości starej generacji, intensywnie używane, przekazywane przez laboratoria przemysłowe) oraz stoły laboratoryjne i dygestoria (częściowo nieposiadające instalacji gazowej i wodnej, niespełniające wymaganych prawem standardów BHP).
W programach nauczania przedmiotów zawodowych występuje zdecydowana przewaga wiedzy teoretycznej nad praktyczną, a ilość godzin tych przedmiotów w cyklu nauczania jest niewystarczająca, aby można było nadążyć za postępem technologicznym i nowoczesnością w przemyśle i usługach. Programy komputerowe, stosowane do konstrukcji i modelowania odzieży oraz w cyfrowych procesach graficznych, mają ogromne możliwości, ale ilość godzin przewidzianych na naukę ich obsługi pozwala na opanowanie jedynie podstawowych funkcji. Uczniowie chętnie uczestniczyliby więc w dodatkowych kursach doszkalających, które pozwoliłyby na pełniejsze poznanie możliwości programów komputerowych, zdobycie nowych, szerszych czy niszowych umiejętności oraz certyfikatów, które są bardzo cenione przez pracodawców i mogłyby pomóc w znalezieniu się na krajowym i międzynarodowym rynku pracy. Uczniowie oczekują również bezpośredniego kontaktu z rynkiem pracy, poznania panujących tam zasad, zdobycia praktyki i doświadczenia wymaganych przez pracodawców.
Pracodawcy wymagają specyficznych umiejętności, najlepiej potwierdzonych certyfikatem, preferują pracowników przygotowanych do wykonywania konkretnych zadań od momentu zatrudnienia, bez potrzeby kierowania ich na podstawowe szkolenia. Jako wstępny warunek zatrudnienia bardzo często podają posiadanie prawa jazdy kat. B, biegłą ogólną znajomość języka obcego oraz umiejętność posługiwania się pojęciami zawodowymi w języku obcym. Oczekują pracownika kreatywnego, kompetentnego i przedsiębiorczego, wyposażonego w wiedzę i umiejętności czyniące go prawdziwym specjalistą w swoim zawodzie, dobrze przygotowanego do dalszej nauki i życia zawodowego, otwartego na stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych, umiejącego odnaleźć się na współczesnym rynku pracy, biegle komunikującego się w języku obcym, sprawnie posługującego się nowoczesnymi technologiami informatyczno-komunikacyjnymi, podejmującego działania na rzecz swojego rozwoju, umiejącego rozwiązywać problemy w sposób twórczy, współpracować i podejmować decyzje zespołowo, otwartego na świat i innych ludzi.
Nauczyciele, mimo dobrego merytorycznego przygotowania do prowadzenia zajęć, nie zawsze radzą sobie z wiedzą i umiejętnościami dotyczącymi nowoczesnych technologii i urządzeń przemysłowych, najnowszych technologii informatycznych oraz ich zastosowaniem w praktyce.
Podstawową barierą utrudniającą realizację oczekiwań uczniów i nauczycieli jest bariera finansowa – specjalistyczne kursy są bardzo drogie i trudno dostępne, brak też funduszy na poprawę bazy materialnej szkoły.
Sposób przeprowadzania diagnozy
Badanie przeprowadzono z zastosowaniem ilościowych i jakościowych technik badawczych. Przeprowadzono diagnozę potrzeb wśród dyrekcji, nauczycieli, ok. 30% uczniów szkoły, odbyły się konsultacje z lokalnymi pracodawcami. Diagnoza potrzeb edukacyjnych przygotowana została w oparciu o badania ankietowe, wywiady, obserwacje, przeanalizowano spis oraz stan techniczny posiadanego wyposażenia.
Wyniki diagnozy
Udział w projekcie wstępnie deklaruje 35 uczniów, udział w stażach deklaruje 11 uczniów oraz 2 nauczycieli; 5 nauczycieli deklaruje chęć podjęcia studiów podyplomowych.
Z ankiety przeprowadzonej wśród 30% uczniów szkoły wynika niedostateczne wyposażenie pracowni nauki zawodu, szczególnie w nowoczesne technologicznie pomoce dydaktyczne.
Na wydziale odzieżowym uczniowie odczuwają brak stębnówki, tkanin, dodatków krawieckich, a także katalogów z modą „Burda”, żurnali mody i prostych przyrządów kreślarskich takich jak krzywiki, ekierki i cyrkle. Nauczyciele tego wydziału do efektywniejszej pracy potrzebują też oprogramowania (program do projektowania i modelowania – uzupełnienie tzw. digitajzer, moduł 3D), drukarki sublimacyjnej do tkanin, a także sztalug.
Na wydziale graficznym ankietowani uczniowie wykazali niewystarczającą ilość słuchawek, mikrofonów. Wymienili też rejestrator audio (cyfrowy) oraz nowy projektor multimedialny. Nauczyciele przedmiotów zawodowych do tej listy dodali także urządzenie drukujące A3 (wielofunkcyjne), mikrofon kierunkowy i pojemnościowy, zestawy multimedialne: słuchawki +głośniki.
Uczniowie uczący się w zawodzie technik energetyki odnawialnej do nauki potrzebują: zestaw fotowoltaiczny, dwubiegunowy próbnik napięcia, cyfrowy elektryczny uniwersalny miernik wielozakresowy, komplet przyborów kreślarskich do wykonywania rysunków na tablicach szkolnych oraz klucz paskowy. Te elementy wyposażenia pracowni pojawiły się u ankietowanych uczniów jak i nauczycieli.
Uczniowie klas o specjalności technik analityk i technik ochrony środowiska jako najpotrzebniejsze wymienili: preparaty mikroskopowe (bakterie, grzyby, protista), urządzenie do liczenia kolonii bakteryjnych, mikropipety, cieplarki, biurety automatyczne, mikrobiurety. Nauczyciele, obok wyżej wymienionych pomocy dydaktycznych i sprzętu, odczuwają brak nowoczesnych stołów i szafek laboratoryjnych do pracowni analizy instrumentalnej, których funkcjonalność wynikałaby z zachodzących zmian w metodach analitycznych oraz byłaby dostosowana do aktualnych wymogów stanowisk egzaminacyjnych dla technika analityka.
Potrzeba dobrego wyposażenia pracowni zawodowych wynika też z opinii pracodawców, którzy zwracają uwagę na większe wykorzystanie wiedzy teoretycznej w praktyce, niewystarczające kompetencje zawodowe absolwentów i brak podnoszenia przez nich swoich kwalifikacji. Według nauczycieli i dyrekcji na zbyt niskie kompetencje zawodowe absolwentów wpływa niewystarczająca ilość i jakość specjalistycznych zajęć dydaktycznych, zbyt mała współpraca szkół i przedsiębiorstw oraz bariery finansowe. Brak możliwości finansowych i niskie możliwości organizacyjne uniemożliwiają zapewnienie oferty edukacyjnej zgodnej z oczekiwaniami uczniów oraz pracodawców. Według dyrekcji ze względu na dynamiczne zmiany gospodarcze i techniczne również kwalifikacje nauczycieli nie są wystarczające.
Potrzebne byłyby więc działania, które umożliwią uczniom bezpłatny udział w kursach i zajęciach specjalistycznych, udział w indywidualnym doradztwie zawodowym, rozwój umiejętności i podniesienie kwalifikacji nauczycieli, lepszy standard bazy kształcenia zawodowego w wyniku doposażenia pracowni w nowoczesny sprzęt, intensyfikację współpracy szkół z pracodawcami.
Działania te pozwoliłyby absolwentom lepiej odnaleźć się na rynku pracy i sprostać aktualnym dużym wymaganiom pracodawców, oczekujących kompetentnych pracowników, dobrze przygotowanych do wykonywania swoich zadań, bez kierowania ich na wstępne szkolenia.
Analiza i wnioski z diagnozy
Istnieje zapotrzebowanie na nowoczesną pracownię badań środowiska oraz pracownię instrumentalną i pomiarów technicznych, wyposażoną w:
dygestorium szczelinowe
stół laboratoryjny wyspowy
stół laboratoryjny przyścienny z nadstawką
stół laboratoryjny przyścienny mały
stół laboratoryjny przyścienny długi
oczomyjkę.
Konieczne jest doposażenie pracowni nauki zawodu w nowoczesne technologicznie pomoce dydaktyczne, bowiem nauka zawodu na przestarzałym wyposażeniu rozmija się z oczekiwaniami pracodawców.
Pracownia projektowania i modelowania odzieży, pracownia technologiczna:
program komputerowego wspomagania projektowania OPTITEX 3D
stębnówka 1-igłowa
żurnale mody
przybory rysunkowe i geometryczne.
Pracownia systemów energetyki odnawialnej:
zestaw fotowoltaiczny
dwubiegunowy próbnik napięcia
cyfrowy elektryczny uniwersalny miernik wielozakresowy
klucz paskowy
komplet przyborów kreślarskich do wykonywania rysunków na tablicy szkolnej.
Pracownia komputerowych technik multimedialnych:
urządzenie wielofunkcyjne
projektor multimedialny
mikrofony kierunkowe i pojemnościowe
zestawy multimedialne: słuchawki + głośniki
cyfrowy rejestrator audio.
Kierunki kształcenia w Bielskiej Szkole Przemysłowej zgodne są z Strategią Rozwoju Bielska-Białej do 2020 roku, przyjętą Uchwałą Nr LIX/1851/2006 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 13 czerwca 2006 r. Według tej Strategii ważnymi celami strategicznymi są: przebudowa systemu energetycznego i rozwijanie alternatywnych źródeł energii, wspieranie wprowadzania innowacji ekologicznych i systemów zarządzania środowiskiem, edukacja ekologiczna mieszkańców miasta, porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami komunalnymi, wspieranie rozwoju usług „niszowych”. Dziedziny te przeżywają intensywny rozwój. Zwiększa się produkcja i rozszerzają usługi, co powoduje coraz większe zapotrzebowanie na pracowników, a specjaliści z umiejętnością obsługi specjalistycznych programów są obecnie poszukiwani w całej Unii Europejskiej, zarówno przez duże, średnie, a także małe przedsiębiorstwa.
Konieczne jest jednak zapewnienie doradztwa zawodowego, umożliwienie uczniom podnoszenia kwalifikacji i kompetencji poprzez dostęp do bezpłatnych kursów, co wpłynie na ich konkurencyjność na rynku pracy. Najbardziej oczekiwany byłby kurs prawa jazdy kat. B, który jest jednym z atutów dla potencjalnego pracownika w każdym zawodzie. Najkorzystniejsze i bardzo pomocne dla nowoczesnego rozwoju w branży multimedialnej byłyby kursy: techniki druku i DTP w praktyce, Adobe Premiere Pro, montaż wideo w Adobe Premiere Pro. Szkolenie w akredytowanym ośrodku szkoleniowym, pozwalające na uzyskanie certyfikatu instalatora odnawialnych źródeł energii, dałoby możliwość poznania teoretycznych i praktycznych aspektów związanych z montażem i eksploatacją instalacji odnawialnych źródeł energii i pozwoliło uczestnikowi być bardziej konkurencyjnym na rynku pracy. Język angielski zawodowy dla zawodu technik ochrony środowiska i technik analityk umożliwiłby absolwentom dostęp do angielskojęzycznych materiałów źródłowych, szerszy rozwój zawodowy i zatrudnienie w firmach międzynarodowych, których wiele powstaje na Podbeskidziu. Kurs projektowania OPTITEX pozwoliłby na pełniejsze poznanie możliwości programu, a tym samym zwiększyłby umiejętności uczniów, bardzo cenione przez pracodawców. Dodatkowe zajęcia specjalistyczne, jak np. warsztaty projektowania, konstrukcji i szycia koronkowej bielizny – jest to nadal bardzo niszowy segment w Polsce i na rynku sygnalizowany jest brak specjalistów z tego sektora – pozwolą na zdobycie dodatkowych umiejętności, które odpowiadają na zapotrzebowanie sektora modowego i spowodują wzrost konkurencyjności w momencie wejścia na rynek pracy. Warsztaty wizażu z elementami stylizacji pozwolą na uzupełnienie wiedzy z zakresu prawidłowego wykonywania makijażu, dobierania kolorów czy ubrań dla modelek, a w momencie podjęcia pracy w sektorze modowym znajomość zasad stylizacji podkreślających walory sylwetki oraz osobowości jest bardzo pożądana.
Konsultacje z lokalnymi pracodawcami wskazują na niewystarczające kompetencje zawodowe absolwentów szkoły, spowodowane zbyt mała ilością kursów zawodowych nadających konkretne uprawnienia, brakiem rozbudowanych programów nauczania, niewystarczającą ilością i jakością specjalistycznych zajęć. Szkoła nie ma jednak możliwości finansowania i niskie możliwości organizacyjne do zapewnienia oferty edukacyjnej zgodnej z oczekiwaniami pracodawców. Konieczna jest więc intensyfikacja współpracy szkoły i przedsiębiorstw, dotycząca praktyk i staży oraz zwiększenie ich ilości, co przełoży się na lepsze przygotowanie praktyczne do pracy w zawodzie. Rozszerzenie współpracy z pracodawcami powinno dotyczyć nie tylko organizacji praktyk i staży zawodowych, ale także opracowania programów nauczania i stworzenia warunków podobnych do naturalnych warunków pracy. Jednak doskonalenie umiejętności praktycznych daje najlepsze efekty w warunkach rzeczywistego zakładu pracy, stąd korzystny byłby udział uczniów w dodatkowych stażach, np. w drukarni dla technika grafiki i poligrafii cyfrowej oraz technika cyfrowych procesów graficznych, w szwalni dla technika przemysłu mody i technika technologii odzieży, w zakładzie zajmującym się montażem i eksploatacją instalacji fotowoltaicznych dla technika urządzeń i systemów energetyki odnawialnej, w laboratorium chemicznym lub środowiskowym dla technika ochrony środowiska i technika analityka.
W związku z dynamicznymi zmianami technologicznymi i gospodarczymi konieczne jest podniesienie kwalifikacji również przez nauczycieli. Formą wsparcia, przygotowującą do lepszego wykonywania zawodu nauczyciela kształcenia zawodowego w ramach zawodów nowowprowadzonych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej) i zawodów wprowadzonych w efekcie modernizacji oferty kształcenia zawodowego (technik grafiki i poligrafii cyfrowej oraz technik przemysłu mody), byłby staż w firmie zajmującej się montażem instalacji fotowoltaicznych oraz w firmie zajmującej się konstruowaniem i szyciem modeli, a także specjalistyczne studia podyplomowe. Zrealizowanie stażu pozwoli nauczycielowi na lepsze poznanie technologii montażu instalacji fotowoltaicznych, które są najbardziej perspektywicznym źródłem energii, stosowanym w przyszłości. Uzyskana wiedza i umiejętności, przekazane uczniom, zwiększą ich kompetencje podczas egzaminu zawodowego i w pracy zawodowej. W czasie stażu nauczyciel ma możliwość zdobycia wiedzy praktycznie, np. poznając zasady tworzenia kolekcji odzieży. Staż jest jedyną możliwością poznania tych treści i zdobycia umiejętności od czołowych projektantów w naszym kraju. Zdobyte na stażu wiadomości zostaną wykorzystane w celu rozszerzenia kompetencji uczniów, sugerowanych przez samych pracodawców. Studia podyplomowe z komputerowej grafiki wydawniczej i reklamowej oraz projektowania w środowisku 3D byłyby najlepszym sposobem dobrego przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotu zawodowego związanego z nowoczesnym kierunkiem technik grafiki i poligrafii cyfrowej. Tym samym umożliwiłyby lepsze przygotowanie uczniów do sprawnego, zgodnego z aktualnymi tendencjami i wymaganiami technologicznymi zajmowania się działalnością wydawniczo-reklamową w pracy zawodowej.
Projekt „Efektywne kształcenie zawodowe kluczem do sukcesu na lokalnym rynku pracy” umożliwi uczniom i nauczycielom Bielskiej Szkoły Przemysłowej poszerzenie kompetencji, zdobycie dodatkowych umiejętności, a współpracującym firmom da możliwość wpływania na warunki i sposób kształcenia ich przyszłych pracowników.
